Auteursarchief: Joris

Kun je deradicaliseren met Spinoza?

Het raakte de afgelopen maand een beetje ondergesneeuwd onder het nieuws uit Amerika, corona en de toeslagenaffaire: begin januari maakte burgemeester Halsema bekend dat de gemeente Amsterdam ambtenaar Saadia Ait-Taleb in 2017 ten onrechte had ontslagen. Onder burgemeester Eberhard van der Laan was ze beschuldigd van fraude, corruptie, omkoping en valsheid in geschrifte, maar een strafonderzoek liet niets heel van die beschuldigingen. Ait-Taleb had alleen leiding gegeven aan een merkwaardige en mislukte gemeentecampagne om jongeren te deradicaliseren, ontwikkeld op basis van de filosofie van Spinoza. Het is de moeite waard om terug te kijken op dat experiment met toegepaste filosofie: was het project bij voorbaat een tot mislukken gedoemd waanidee? Of zou je in principe kunnen deradicaliseren met Spinoza?

All in the game: individu en instituties in twee afleveringen van The Wire (2)

(Vervolg van deel 1)

In The Wire zagen we al dat instellingen even willekeurig en meedogenloos zijn als Griekse goden, met de vrije markt als de amorele oppergod die individuele levens controleert en ruïneert. In de tweede aflevering van het eerste seizoen komt de ongelijkheid en onrechtvaardigheid van die markt tot uitdrukking in de beroemde McNuggets-scène. In die scène fantaseren de drugspushers die we hebben leren kennen over de uitvinder van Chicken McNuggets.

Eén van de jongens denkt, in de geest van de American Dream die soms nog door hun hoofden spookt, dat die uitvinder wel schatrijk moet zijn geworden. Nee, antwoordt D’Angelo, hij is ‘just some sad-ass down at the basement of McDonald’s thinking up some shit to make money for the real players.’ Als iemand reageert met ‘that ain’t right’ antwoordt hij: ‘Fuck right. It ain’t about right, it’s about money.’

‘All in the game’: individu en instituties in twee afleveringen van The Wire (1)

Een van de allereerste shots, in de allereerste aflevering van het eerste seizoen van The Wire vertelt veel, zo niet alles over wat deze serie bijzonder maakt. We zien op de voorgrond een slachtoffer op straat liggen, maar wazig: de camera is gefocust op de rechercheur en de getuige die verderop op een betonnen trapje zitten. In deze serie gaat het niet om wie er op de voorgrond staat – of ligt. In het audiocommentaar bij deze aflevering zegt producent David Simon:

This show is really about the American city and about how we live together and it’s about how institutions have an effect on individuals. And how regardless of what you’re committed to, whether you’re a cop, a longshoreman, a drug dealer, or a politician, a judge, a lawyer, you are ultimately compromised and must contend with whatever institution you’ve committed to.’

De vuurhoorn

Aan het slot van de film No Country for Old Men (2007) zit een gepensioneerde sheriff met zijn vrouw aan de ontbijttafel. Hij vertelt dat hij gedroomd heeft over zijn vader, die op een paard voorbijreed.

…and when he rode past I seen he was carryin’ fire in a horn the way people used to do and I could see the horn from the light inside of it. About the color of the moon. And in the dream I knew that he was goin on ahead and that he was fixin’ to make a fire somewhere out there in all that dark and all that cold, and I knew that whenever I got there he would be there. Out there up ahead.

Als sheriff Bell is uitgesproken wordt het scherm zwart. Het beeld van de vuurhoorn blijft hangen, ook al krijg je het ding zelf niet te zien. Misschien is het omdat zo’n droom na twee uur achtervolging en keihard geweld vanzelf de lading van een allegorie krijgt, een embleem waar het hele verhaal in gecondenseerd is, een soort van moraal.

Afbeeldingsresultaat voor fire carrying horn"

Goed leven kan niet zonder tegengeluid

Afbeeldingsresultaat voor goede leven en vrije marktEind 2018 verscheen het nieuwe lesboek voor het VWO-eindexamen filosofie: Het goede leven en de vrije markt. Een ongekend actueel schoolboek, over de schaduwkanten van de globaliserende markt, over de menselijke en ecologische kosten van het kapitalisme en over de mogelijkheid om in dialoog met filosofen van vroeger en nu alternatieven te formuleren. De jury van de Socratesbeker 2019 prees de ‘grote filosofische openheid’ waarmee de drie auteurs, Ad Verbrugge, Govert Buijs en Jelle van Baardewijk, ‘op een zorgvuldige manier de verschillende filosofische tradities’ hadden gewogen. Eigenschappen die je graag ziet in een schoolboek en die de leerlingen zelf aan de dag moeten leggen op het examen. Een van de voornaamste exameneisen is immers dat ze ‘verschillende filosofische posities ten aanzien van een vraagstuk beargumenteerd’ kunnen innemen en ‘vanuit verschillende perspectieven’ kunnen redeneren. Toch klonk er ook kritiek op de conservatieve inslag van het boek. ‘Eh juf? Toch even vragen,’ schreef Sjoerd de Jong in het NRC. ‘Als dit neutrale lesstof is, eet ik mijn schrift op.’