Interview in Trouw over mijn boek Revolutie in de schoolgang
Tagarchief: onderwijs
Het Humboldtmuseum of de uitvinding van de meritocratie (2)

Het beeld van Spes achter het huis van Wilhelm von Humboldt in Tegel, Bertel Thorvaldsen, ca. 1817
Net als een klassieke tempel is het kasteel van Wilhelm von Humboldt kasteel bedoeld als een plaats van transformatie, waarbij het werkelijke een symbool wordt van het hogere. Daarbij is er geen verschil tussen zijn kunstfilosofie en zijn Bildungsfilosofie. “Zichzelf zo tot een symbool van het universum te herscheppen, dat zou de hoogste opgave van de mensheid zijn”: het is een gedachte die “sinds langere tijd mijn lievelingsidee is en voor mij de sleutel van al wat bestaat”.
Het ging Humboldt om de
betrokkenheid op een bovenaardse wereld, die elk naar de aard van zijn geest op een zinnelijke of meer vergeestelijkte wijze, letterlijk of symbolisch kon beschouwen.
Een gezicht op de eeuwigheid: nergens kwam dat duidelijker tot uitdrukking dan in het beeld van Spes, de Romeinse godin van de hoop, op een ionische zuil boven het familiegrafveld achter het huis.
Behalve een tempel en een museum was slot Tegel ook een kasteel. Dat is te zien aan de vier merkwaardige, geprononceerde hoektorens, die Schinkel toevoegde. Zulke torens passen slecht bij het Pruisische classicisme: ze doen eerder denken aan middeleeuwse burchten.
Georg Forster, de vergeten Bildungsdenker
Met Renate Schepen van de podcastreeks Vergeten filosofen heb ik een podcast gemaakt over Georg Forster, ontdekkingsreiziger, natuurwetenschapper, Bildungsdenker, schrijver en revolutionair. Forster reisde met James Cook drie jaar de wereld rond, bestreed het wetenschappelijke racisme van Kant, riep in 1792 in Mainz de revolutie uit en is vooral om die laatste reden in Duitsland niet zozeer vergeten, als wel actief doodgezwegen. Het gesprek ging ook over mijn boek, Revolutie in de schoolgang, dat eind maart of begin april uitkomt, en over de vraag wat we vandaag van Forster en zijn geestverwanten kunnen leren. De aflevering is hier te beluisteren. Het boek is alvast hier te bestellen.
Burgerschapsonderwijs als verlengde van de filosofie
Had een prima gesprek met vaktijdschrift Prima Onderwijs over burgerschapsonderwijs als verlengde van filosofie. Hoe bereik je dat burgerschap meer wordt dan een middel om leerlingen te disciplineren en dat het ze tot kritische, betrokken burgers vormt?
https://www.primaonderwijs.nl/magazine/burgerschapsonderwijs-als-verlengde-van-de-filosofie
Interview Kinderfilosofie.nl
Met Paulien Hilbrink van informatieplatform Kinderfilosofie.nl had ik een gesprek over filosofie als schoolvak: waarom het onmisbaar is, welke plek het inneemt in het schoolcurriculum en wat er aan het vak te verbeteren valt.
https://kinderfilosofie.nl/interviews/een-interview-met-joris-verheijen
Als wij het voor het zeggen hadden: leerlingen beoordelen het onderwijs met Michel Foucault
Op de website van onderwijsvakblad Van twaalf tot achttien vertellen zeven leerlingen uit mijn filosofieklas hoe ze tegen het onderwijs en de school aankijken. Ze doen dat met hulp van de Franse filosoof Michel Foucault (1926-1984), die analyseerde hoe macht werkt in instellingen om mensen te normaliseren, te disciplineren en te dresseren. Zijn bekendste voorbeeld was het Panopticon, de oude koepelgevangenis waarvan het idee was dat gevangenen zich permanent bekeken voelden, zodat ze zichzelf gingen bekijken en er uiteindelijk geen bewaker meer nodig was.
In hoeverre beheersen zulke ideeën het moderne onderwijs? In groepjes en met Foucaults begrippen onderzochten de leerlingen machtspraktijken op hun eigen school, zoals het leerlingvolgsysteem, toetsing, digitalisering en het strafreglement. Waren ze zelf in hun schooljaren door die praktijken gevormd of vervormd? Welke kritiek hadden ze op hun onderwijs en welke alternatieven zouden ze doorvoeren, als zij het voor het zeggen hadden? Het leverde weken van levendige discussies op en scherpe essays, waarvan Van twaalf tot achttien er nu drie heeft gepubliceerd. Niet alleen omdat de stem van leerlingen in onderwijsdiscussies te weinig gehoord wordt, maar ook omdat hun punten de moeite waard zijn om naar te luisteren.
Wie is er bang voor inclusief onderwijs?
Veel docenten en schoolleiders vinden inclusiviteit een vanzelfsprekend doel van goed onderwijs, maar er zijn ook tegengeluiden. Kort geleden herplaatste het Nederlands Dagblad een opiniestuk dat al in De Volkskrant stond en waarin Jos van Remundt vindt dat scholen ‘inclusiviteit’ uit hun missie moeten schrappen. Het nastreven van inclusiviteit zou in de praktijk juist negatieve effecten hebben, namelijk dat kritische stemmen worden uitgesloten en dat het open gesprek stokt. Hij haalt Hannah Arendt erbij, ‘zelf gevlucht voor het nationaal-socialisme en bekend om haar inzichten in totalitaire systemen’, van wie we kunnen leren dat ‘op deze manier eenheid nastreven gevaarlijk is.’
Van Remundt vindt ook dat scholen het idee los moeten laten ‘dat de samenleving maakbaar is.’ Zijn waarschuwing voor inclusiviteit doet denken aan breder gehoorde geluiden over de gevaren van begrippen die sociale rechtvaardigheid uitdrukken. Multiculturalisme, woke, antiracisme, social justice warrior, deugen, Black Lives Matter: in oorsprong zijn het idealen of complimenten, maar de opiniepagina’s en Twitter staan vol met doembeelden waarin ze de westerse beschaving bedreigen.
Onderweg naar Omsk
In Trouw vandaag mijn column over open scholen, corona en de Dodenrit van drs. P: https://www.trouw.nl/opinie/scholen-open-scholen-sluiten-het-lijkt-wel-de-dodenrit-van-drs-p~bd0527c4/
Maak werk van het Bildungsideaal en laat leerlingen mee beslissen
Vandaag in Trouw mijn opiniestuk: Maak werk van het Bildungsideaal en laat leerlingen mee beslissen.
Waarom een jaar zonder centraal schoolexamen geen ramp is
Mijn opiniestuk van 24 maart in Trouw: https://www.trouw.nl/opinie/waarom-een-jaar-zonder-centraal-schoolexamen-geen-ramp-is~b5572e7c/