Maandelijks archief: oktober 2014

Een verhaal met twee Kanten (2)

Lucien Goldmann

Lucien Goldmann

(Vervolg van gisteren) Lucien Goldmann (1913-1970) was een Franse marxist, socioloog en filosoof van Roemeense afkomst. Zijn dissertatie van net na de oorlog is uitgegeven als een inleiding tot Kant, maar het is bepaald geen ‘Kant voor Dummies’. In de eerste plaats omdat het boek al een zekere bekendheid met Kants filosofie veronderstelt. In de tweede plaats omdat Goldmann, zoals hij in zijn voorwoord aangeeft en zoals van een marxist te verwachten valt, de nadruk heeft gelegd “op die aspecten van zijn filosofie die vooruitwezen naar latere ontwikkelingen, in het bijzonder naar de Hegeliaanse dialektiek.” In de derde plaats omdat hij als socioloog Kants ideeën steeds begrijpt tegen de achtergrond van de tijd en de samenleving waarin ze ontstonden.

Een verhaal met twee Kanten (1)

De bekendste anekdote over Kant is dat zijn dagelijkse wandeling door Koningsbergen altijd zo precies op dezelfde tijd plaatsvond, dat zijn stadgenoten er hun klokken op gelijk konden zetten. Veel mensen zien in dat verhaal een biografisch bewijs voor het saaie beeld dat ze al hadden gevormd uit zijn teksten en ideeën: het beeld van een fantasieloze, droge geest die alleen regels kende, maar geen passies. Wie zich iets meer in hem verdiept, ziet al snel dat het tegenovergestelde het geval was. De regelmaat in zijn persoonlijke leven en de wetmatigheden waar hij in zijn boeken naar zocht waren voor hem middelen om niet ondersteboven te worden geblazen door de storm van zijn gevoelsleven, waar hij vaak over heeft geschreven.

Doet-ie het of doet-ie het niet?

“Oké. Vooruit dan maar.” Hij plaatst de dolk tegen zijn borst. “Het moet toch ooit gebeuren.” Na drie uur en tien minuten is de voorstelling in de Amsterdamse Stadsschouwburg afgelopen, tegelijk met zijn leven. Die zelfmoord is veruit de meest drastische vernieuwing in Hamlet versus Hamlet van Toneelgroep Amsterdam/Het Toneelhuis, veel meer dan de veelbesproken keuze om de hoofdrol aan een vrouw te geven.

Kenneth Branagh (1996) als Hamlet, met dolk, maar hij gebruikt hem niet

Drie uur en tien minuten is niet zo lang (om de volledige tekst van Shakespeare te spelen heb je vier tot vijf uur nodig). Zeker niet in deze levendige uitvoering met Nederlandse en Vlaamse topacteurs. Een vernuftig decor maakt van kasteel Elsinore een gevangenis en een doolhof, ondoordringbaar en transparant tegelijk. Door de glazen vloer zijn het moeras en de vuiligheid te zien, waar het kasteel in dreigt te verzinken. De komische intermezzi krijgen het hele publiek aan het lachen, zonder de noodlotssfeer ook maar een moment te verbreken. De vindingrijke vertaling van Tom Lanoye kraakt als verse sneeuw onder de voeten van de acteurs en maakt al wat oud is als nieuw. Kortom, alles bij elkaar is het sombere stuk geworden wat het óók hoort te zijn: een lofzang op het theater zelf. Eenmaal buiten kreeg ik zin om meteen kaartjes voor minstens zes willekeurige voorstellingen te kopen.