Als ik één onderwijsboek van het jaar 2015 zou moeten aanwijzen, dan wordt het SuperMutant Magic Academy van Jillian Tamaki. Een hilarische, schrijnende, ontroerende graphic novel die een heel klein beetje aan superhelden doet denken of aan een Hogwarts-achtige toverschool, maar die eigenlijk gewoon over het dagelijks leven in de schoolbanken gaat. Dus over vervreemding, eenzaamheid, vriendschap, verliefdheid, erkenning en het gemis daaraan, lol trappen, pesterij, opstand, idealisme, creativiteit, apathie, nihilisme, twijfel, schaamte en zelfhaat en de hoop dat alles beter is als je de volgende ochtend wakker wordt.
De strips beslaan steeds één pagina, maar bij elkaar vertellen ze een heel verhaal over de terugkerende personages: Wendy die kattenoren heeft, Marsha die stiekem verliefd op haar is, Everlasting Boy die onsterfelijk is, Cheddar met z’n grote bek en het jongetje dat om de drie uur aan een speciaal apparaat moet. “Iets met subatomaire deeltjes en het Evenwicht van het Heelal, geloof ik,” legt een klasgenoot uit.
Allemaal kunnen ze een beetje toveren, vliegen of verdwijnen, maar het enige effect van die supervermogens is dat daarmee hun al te menselijke hulpeloosheid en hun twijfels beter uitkomen. Een boek over gevoelens die natuurlijk voor alle leeftijden zijn, maar die niet zo gepast worden geacht voor volwassenen. Ik moest denken aan een passage die ik bij Knausgard had gelezen: “Wie piekerde er nog over de zinloosheid van het leven? Tieners. Zij waren de enigen die in beslag werden genomen door existentiële vragen, die om die reden iets kinderlijks en onrijps hadden gekregen, zodat het voor een volwassenen mens met een nog intact gevoel voor fatsoen dubbel onmogelijk werd je ermee bezig te houden.”
Toegegeven, dit boek heeft vrij weinig met onderwijs als zodanig te maken, maar dat is net wat me erin aanspreekt. Stel dat een school een ijsberg is, dan gaan veruit de meeste onderwijsboeken over de 20% die boven het water uitsteekt en die je als docent kunt managen: over begrippen als leerstrategieën, klassenmanagement, vakdidactiek en differentiatie. Ik wil meer boeken lezen zoals dit, over de 80% die onder de waterspiegel blijft. Net vandaag lees ik in het nieuws dat alle academische lerarenopleidingen op de schop gaan, omdat ze te theoretisch zijn en niet goed voorbereiden op de wereld waar docenten mee te maken krijgen. Helemaal mee eens, maar vervang dan om te beginnen oppervlakkige, nietszeggende handboeken als Effectief leren (“Je hebt ook effectief martelen,” merkte Gert Biesta een paar jaar geleden op, “maar dat is niet per se beter dan ineffectief martelen”) door SuperMutant Magic Academy.