Een ijzingwekkend hoofdstuk uit Thucydides’ geschiedenis van de Peloponnesische oorlog is de zogeheten Melische dialoog: het verslag van de onderhandelingen tussen de Atheners en de bewoners van het Cycladische eilandje Melos. De Meliërs hadden geprobeerd om neutraal te blijven in het conflict tussen Athene en Sparta. In 416 voor Christus werden ze door een machtige Atheense vloot voor een dodelijk simpele keuze gesteld: onderwerping of vernietiging (zie hier voor een vertaling en hier voor een nagespeelde versie).

Het is vooral door de kille taal van de macht, verpakt in zakelijke, rationele afwegingen, dat deze bladzijden van Thucydides steeds weer als scheermessen aan je vingers voelen. De Meliërs beroepen zich op het beginsel van rechtvaardigheid en de Atheners tonen hun minachting over zoveel naïveteit: als u hier bent om te jammeren over onrecht “en niet om te beraadslagen over het voortbestaan van uw stad, rekening houdend met de huidige realiteit, dan kunnen we wel weer uiteengaan.” En even verder:

Ath: Wij zijn hier op de eerste plaats om de belangen van ons imperium te dienen, maar toch ook om uw stad te redden.

Mel: Hoe kan het in ons beider belang zijn dat wij uw slaven worden en u onze meesters?

Ath: Omdat u dan onderwerping kiest in plaats van vernietiging, en omdat het ook voor ons interessanter zou zijn wanneer wij u niet hoeven uit te roeien.

Het gebeurde precies vierentwintig eeuwen geleden, maar het zou net zo goed nu kunnen zijn. Sterker nog, met een paar kleine veranderingen gebeurt het ook nu – in de onderhandelingen die de trojka van Europese Commissie, ECB en IMF sinds januari met de nieuwe Griekse regering voert.

Vanaf het begin hebben de Grieken duidelijk gemaakt dat ze hun schulden willen terugbetalen, maar dat ze niet akkoord kunnen gaan met het draconische pakket van neoliberale maatregelen dat de trojka eist: een dictatuur van marktwerking, afbraak, uitverkoop en privatisering, waardoor bijvoorbeeld pensioenen van 300 naar 200 euro per maand zouden gaan en waardoor nu al eenderde van de Grieken geen ziekteverzekering meer heeft (zie oa hier). Maatregelen die ook volgens topeconomen als Piketty (hier) helemaal niet bijdragen tot herstel, maar tot verdere uitkleding van de Griekse economie, tot honger en tot onnodige sterfgevallen. De onderhandelingen zouden volgens de Grieken niet alleen over betalingsverplichtingen moeten gaan, maar ook over solidariteit en een reëel uitzicht op herstel – zoals dat gebeurde toen in 1953 aan de Duitsers veel buitenlandse schulden werden kwijtgescholden en de basis werd gelegd voor het Wirtschaftswunder (zie hier). Bovendien werd de Duitse economische groei geholpen door aanvullende clausules, zoals dat de aflossingen niet hoger mochten zijn dan 3% van de inkomsten uit export, om toekomstperspectief te houden. De Grieken wordt daarentegen het vel over de oren gehaald: zij waren twee jaar geleden al ongeveer 30% van de inkomsten uit de export kwijt aan aflossingen (hier).

De trojka heeft bij monde van Dijsselbloem en anderen vanaf het begin duidelijk gemaakt dat ze de Griekse bezwaren en alternatieven niet serieus wilde nemen en dat het “speelkwartier voorbij was”. Net als de oude Atheners deed de Duitse minister van financieën Schäuble geen poging om zijn minachting voor zijn Griekse ambtsgenoot te verbergen, die hij met een in de Europese diplomatie ongehoorde botheid omschreef als een “naïeve domkop”. Afgelopen week is uitgelekt dat het IMF een compromisvoorstel heeft geblokkeerd, waardoor Griekenland de laagste pensioenen had kunnen sparen: net als de Atheners in Melos zijn de onderhandelaars van het IMF opgestaan en weggelopen.

Het belangrijkste motief voor deze meedogenloze opstelling is, net als bij de Atheners, om een voorbeeld te stellen. De trojka is bang dat de kleinste tegemoetkoming aan de Grieken olie op het vuur zou zijn van de andere volksbewegingen, die zich op dit moment in Spanje en Portugal hard maken voor een rechtvaardiger en minder destructieve schuldenpolitiek. Precies zoals de oude Atheners de druk opvoerden om het gevaar te vermijden van “onafhankelijke eilandjes, zoals u en anderen, die in een overhaast avontuur hun heil zouden kunnen zoeken en daarmee zichzelf, maar ook ons, in moeilijkheden zouden brengen.” Thucydides hoopte dat zijn boek een “bezit voor altijd” zou worden en zolang de retoriek van de macht zichzelf blijft herhalen, hoeft hij zich geen zorgen te maken.

Dit bericht staat ook op Joop.nl.